13 oktober

Vandaag is de laatste dag vóór de herfstvakantie. Bij de inlooptijd moeten de kinderen werken aan hun weektaak of lezen. Eén kind van de 23 ontbreekt. Griep en verkoudheid zijn in het land. Meester Sjoerd legt het programma van de dag uit waarbij de kinderen hard moeten werken in de morgen om ’s middags iets leuks te kunnen doen, zo vlak vóór de vakantie.

Al eerder deze week kreeg de klas uitleg over het stappenplan om optelsommen te maken die voorbij het tiental gaan. De sommen gaan niet verder dan het getal 20.  Meester Sjoerd geeft nog eens uitleg met behulp van het “rekenrek” (ik zou dat telraam noemen).

Belangrijk is dat de kinderen de som zien (en benoemen en het eerste getal van de som eerst aanvullen tot het ronde getal 10. Daarvoor moeten ze het tweede getal splitsen. Juf Eva gaat met een aantal kinderen in een ander lokaal de bijbehorende opgaven gezamenlijk maken en ik doe dit ook op de gang met drie kinderen. Van plaatjes van damstenen – of zijn het cupcakes? – moet de som afgeleid worden met behulp van het rekenrek. Het splitsen van het tweede getal leert de kinderen dat 8 + 5 anders aangepakt wordt dan 5 + 8. Bij de eerste splits je 5 in 2 en 3. Zo ontstaat de som 8 + 2 = 10 + 3 = 13. Bij de omgekeerde som splits je 8 in 5 en 3 en ontstaat de som 5 + 5 = 10 +3 =13. Ogenschijnlijk eenvoudig maar bepaald niet voor alle kinderen is dit simpel. En zo wordt er geoefend steeds met toepassing van het stappenplan. Na een poosje heb ik niet het idee dat ze het alle drie nu beheersen, ze hebben geoefend.

Intussen komt een moeder van één van de kinderen “gastjuf” een verhaal voorlezen. Deze onderbreking is zeer welkom bij de kinderen. Het voorlezen, over een kind en haar Oma (die een herseninfarct krijgt), is overigens geen eenrichtingsverkeer waarbij de kinderen alleen luisteren. Met vragen en antwoorden betrekt zij de gehele klas bij het begrijpen van nieuwe woorden als ‘zwijgen’, ‘ambulance’, ‘verpleegster’. Een omschrijving geven van wat een rolstoel is, is een uitdagende vraag. Sommige kinderen hebben meer dan genoeg woorden hiervoor ter beschikking. Meester Sjoerd vertelt mij in de pauze dat deze moeder de pabo gedaan heeft maar niet als juf werkzaam is.

Voordat de klas verder gaat met het rekenwerk mogen twee kinderen de aangever zijn voor het spiegelspel. Zoals mij in eerdere weken al is gebleken zijn de kinderen niet erg vrij in het bewegen en geluiden maken. Vóór de pauze ga ik verder met drie andere kinderen de sommen-opgaven doorwerken. Voor één is het eerdere rekenwerk genoeg, de andere twee werken goed en aandachtig.

In het speelkwartier word ik meegetroond door een aantal kinderen van groep 5 die iemand nodig hebben om een springtouw te draaien. De kinderen, vooral meiden, verschillen heel veel in fysieke vaardigheden en behendigheid. Ook het meisje met een probleem in haar benen en niet goed kan staan probeert het. Dapper.

Na het speelkwartier, spreekt de klas eerst het speelkwartier: hoe ging dit, heb je fijn kunnen spelen en komen de kinderen veelal met ‘opstekers’ voor een aantal klasgenootjes met wie ze fijn gespeeld hebben. Als er een kind geen leuke tijd had tijdens de pauze, staat meester Sjoerd erbij stil en praat erover: wat kun je anders doen, wat kun je vragen, enz. Daarna is er nog een staartje rekenwerk.

De deur van het lokaal gaat open en twee jongens van groep 5 komen langs, waarvan er een jarig is, de andere vergezelt hem. De jarige haalt bij alle meesters en juffen een handgeschreven felicitatie-met-een sticker- afgesloten met een box of een handdruk. In mijn felicitatie gebruik ik een woord dat hij nog niet kent: ‘proficiat’. Als hij vraagt naar wat dit betekent, leg ik ook het verschil uit tussen deftige en gewone taal.

Wanneer het rekenwerk klaar is worden de antwoorden van alle sommen op het bord geprojecteerd en moeten de kinderen zelf hun werk nakijken. Meester Sjoerd legt uit dat je fouten mag maken en dat het verbloemen ervan betekent dat jij jezelf bedriegt en dat je daar niet van leert. Vijf kinderen moeten ter controle hun nagekeken werk inleveren.

Het grootste deel van de resterende morgen is gereserveerd voor taal in de vorm van Nieuwsbegrip: een item uit het Jeugdjournaal. Dit keer gaat het over het testen van een betere en grotere versie van de ‘Ocean Clean Up’ van Boyan Slat, een jonge Delftse ingenieur. Ik ga met vier kinderen naar een werkplek op de gang waarbij om de beurt de kinderen een alinea van tekst voorlezen en vervolgens de erbij behorende vraag trachten te beantwoorden. Het beantwoorden van de vraag doen de kinderen door de betreffende tekst passage te onderstrepen. Ze hoeven geen antwoorden op te schrijven. Bij één kind is de aandacht voor het leren al snel zo goed als op, bij de drie anderen is dit beter. Net als vorige week gaat dit onderdeel moeizaam. Ik vermoed dat deze werkvorm voor een taalopdracht niet goed werkt. Na ruim een kwartier zijn we klaar en gaan we terug naar de klas, waar intussen de voorbereidingen gestart zijn voor de klassikale lunch. Tijdens het eten draait meester Sjoerd een muziekfilmpje waarop de tafel van vier gezongen wordt.

Na het verlaten van de klas heb ik het met Sjoerd even over de werkvorm bij Nieuwsbegrip. Vrij gemakkelijk komen we tot de conclusie dat ik de volgende keer twee kinderen meeneem, één zwakke en één goede. Ik ga eens kijken wat die aan elkaar kunnen hebben.

In de personeelskamer bij de lunch sluit ik deze week af met een kleine bijdrage aan een pittige discussie over de opleiding voor zij-instromers: veel schrijf- en verslagwerk dat in de onderwijspraktijk van weinig belang lijkt en daardoor voor sommigen onpraktisch en demotiverend.

27 oktober

De herfstvakantie is alweer voorbij. Het is nat, herfstig weer. Meester Sjoerd is vandaag afwezig en wordt vervangen door juf Anna. Juf Anna bleek niet te weten dat ik er vrijdagmorgen bij ben. Bij de inloop lezen de kinderen ieder voor zichzelf. Ik zie allemaal andere boeken. Juf Anna is wat zachtmoediger dan meester Sjoerd. Als zij een kind aanspreekt op haar of zijn gedrag loopt zij eerst naar het kind en legt zachtjes uit wat zij wel en niet wil. De klas is intussen opmerkelijk stil aan het lezen.

Juf Anna begint de dag met voorlezen, het verhaal van de muis en de Gruffalo. Elk dier dat in het verhaal voorkomt geeft zij een andere stem. De kinderen luisteren ademloos.

Rekenen. Om de klas startklaar te krijgen pakt de vogel(handpop) Waku Waku en deze vraagt willekeurige kinderen het antwoord op plus- en minsommen. Het rekenen wordt vervolgd met een oefening klokkijken. Op het digitale bord projecteert de juf een klok met wijzers en vraagt steeds bij een bepaalde tijd – een heel of half uur – hoe laat het is als het een half uur later is. Na een paar klassikale voorbeelden gaan de kinderen in hun rekenschrift met vergelijkbare opgaven aan de gang en ik loop rond, kijk hoe zij het doen en help waar nodig. Rekenen met halve uren vooruit is nog niet voor ieder kind een makkie, voor de meesten overigens wel. Na vijf minuten ga ik met drie kinderen waarvan twee het nog niet goed snappen en één wel, buiten de klas er verder mee oefenen. Ik oefen ruim twintig minuten met hen. Het gaat steeds beter en eindig ermee de kinderen de gelegenheid te geven zelf een som op te geven, naar eigen keuze. Dat doen zij maar al te graag. Het kind dat het al snapte is hierbij als laatste aan de beurt: “Het is zes uur, hoe laat is het als het twaalf uur later is?”

De laatste tien minuten voor de morgenpauze eten wij fruit. Het is buiten nu zo goed als droog, wij kunnen naar buiten. Op het speelplein vraagt een kind of ik het touw wil draaien om touwtje te kunnen springen. Ik maak het touw vast aan een hek en al ras hebben zich een achttal kinderen, uit groep 4 en 5, opgesteld in een rij om te springen. Een meisje dat slecht kan lopen door een handicap probeert het net als de vorige keer ook. Zij wordt daarbij aangemoedigd door haar klasgenoten. Eén keer lukt het haar. Als wij weer naar binnen gaan word ik bij de kapstok kort en snel even omklemd door een kind dat daarbij het hoofd even tegen mijn buik houdt.

Het gesprekje na de pauze – hoe was het speelkwartier? – is korter dan gebruikelijk. Voor de opstekers die sommige kinderen willen uitdelen heeft juf Anna helaas geen oog, druk als zij is met het corrigeren van het gedrag van enkele kinderen.

Taal. Het Jeugdjournaal-Nieuwsbegrip item gaat dit keer over het 100-jarig bestaan van het bedrijf Dysney. Na een korte introductie, de kinderen hebben het journaal al eerder gezien. Gezien, ga ik met drie kinderen de bijbehorende tekst alinea voor alinea lezen de vragen erover beantwoorden (waarmee begon Walt Dysney mee? Kun je twee van zijn strips noemen? Met welke film had hij veel succes? En: wat is er veranderd bij de hoofdfiguren van Dysnes?  enz.).

Dit gaat redelijk, maar ik kan niet zeggen dat de kinderen erg geboeid zijn. Het hardop lezen gaat beter dan drie maanden terug. Na zo’n 20 minuten is het klaar en begint het dictee.

Het dictee gaat over woorden met ng en woorden met nk. De juf leest de zin hardop en aansluitend het woord waar het om draait. De klas herhaalt het woord gezamenlijk, een kind legt uit hoe je het schrijft en de klas schrijft het vervolgens op. Ik ontdek dat waar sommige kinderen bij de naam van de letters deze uitspreken zoals volwassenen doen: t – tee, d – dee, r – er enz., benadrukt de juf dat de kinderen ze moeten uitspreken met een “stomme” klank: d – de, t – te, r – rrr. Wat de gedachte hierachter is, weet ik niet. Het gaat vanmorgen o.a. om woorden als vonk, spreuk, mank, hink, tong en trui.

Na het dictee luncht de klas gezamenlijk; tafelgroepjes mogen om de beurt hun eigen tas met lunch op de gang halen. Onder het eten draait de juf een aflevering van Studio Snugger, een kinderquiz van Schooltv waarin bijzondere en sterke verhalen worden onderzocht op hun waarheidsgehalte en waarbij sommige als kletspraat worden ontmaskerd. Quizmaster is Thomas van Luyn. Een leuke manier om een kritische blik bij kinderen te bevorderen.

De klas kijkt er geamuseerd naar onder het eten, waarbij sommige kinderen, je kunt het voorspellen, vergeten door te eten.